စာသင္တိုက္မွာ စာသင္စဥ္က ၀ိဂၢဟေတြ က်က္ေတာ့ လူလို႔ အဓိပၸာယ္ရတဲ့ “မႏုႆ”ဆိုတဲ့ ပုဒ္ေလးကို စိတ္၀င္စားမိတယ္။ သူ႕ကို ဋီကာေက်ာ္ဆရာက “မေနာ ဥႆႏၷံ ေယသႏၲိ မႏုႆာ”လို႔ ဖြင့္ျပပါတယ္။ ျပန္႔ပြားေနတဲ့စိတ္၊ တိုးပြားေနတဲ့စိတ္ရွိသူကို လူလို႔ ဆိုပါတယ္။ ဒါကလဲ အႏွစ္သာရအားျဖင့္ေတာ့ အညြန္႔တလူလူတက္ေနတဲ့အဓိပၸာယ္နဲ႔ ခပ္ဆင္ဆင္ပါပဲ။ ျပန္႔ပြားေနတဲ့စိတ္ရွိသူဆိုေတာ့ စိတ္က ဘယ္လိုစိတ္လဲလို႔ ေမးစရာက ရွိလာျပန္တယ္။ မေကာင္းတဲ့စိတ္ေတြ ျပန္႔ပြားေနရင္ေကာ လူလို႔ ဆိုရမလား။ ဓမၼဓိ႒ာန္က်က်ဆိုရရင္ေတာ့ ဆိုႏိုင္တယ္လို႔ ေျပာရပါမယ္။ စာကလဲ မႏုႆဆိုတဲ့ ပုဒ္ေလးကို အမ်ိဳးမ်ိဳး ဖြင့္ဆိုၾကပါတယ္။ ရဲရင့္ျခင္းနဲ႔ျပည့္စံုသူ၊ သတိတရားရွိသူ၊ ျမင့္ျမတ္ေသာစိတ္ဓာတ္ရွိသူကို မႏုႆ=လူလို႔ ေခၚပါတယ္။ ေနာက္တစ္ခုရွိတာက ဥကၠ႒ဂုဏစိတၱာ=ျမင့္ျမတ္ေသာဂုဏ္ရွိတဲ့ စိတ္ဓာတ္ရွိသူကိုမွ လူလို႔ ေခၚပါတယ္။ ဒီဖြင့္ဆိုခ်က္ေတြ အလိုအရဆိုရင္ေတာ့ ျမင့္ျမတ္တဲ့စိတ္ဓာတ္၊ မြန္ျမတ္တဲ့စိတ္ဓာတ္ရွိတဲ့သူေတြသာ လူလို႔ ဆိုႏိုင္ပါတယ္။
ဖြင့္ဆိုခ်က္ေတြက ဒီေလာက္နဲ႔ မရပ္ေသးဘူး။ ေလာဘအစရွိတဲ့ မေကာင္းမြန္၊ မျမင့္ျမတ္တဲ့စိတ္ဓာတ္တို႔နဲ႔သာမက ေကာင္းမြန္ျမင့္ျမတ္ေသာစိတ္ဓာတ္မ်ားနဲ႔ နပန္းလံုးေနရတဲ့သူကို လူလို႔ ေခၚႏိုင္ေၾကာင္း ထပ္မံဖြင့္ဆိုထားတယ္။ မေကာင္းေသာစိတ္မ်ား၊ ေကာင္းေသာစိတ္မ်ားဆိုတဲ့ အေကာင္း၊ အဆိုးစိတ္ဓာတ္ႏွစ္မ်ိဳးလံုး စကၠန္႔မလပ္တိုးပြားေအာင္ လုပ္ေဆာင္ေနတာဟာ လူ။ ဒါဆိုရင္ သေဘာတရားအားျဖင့္ေတာ့ အေမေမြးၿပီဆိုကတည္းက အားလံုးဟာ လူျဖစ္ၾကၿပီေပါ့။ (ပါထိက၀ဂၢဋီကာ၊ လကၡဏသုတၱ၀ဏၰနာ)
ၿပီးေတာ့ ေလာကမွာ ေယာက်္ားပီသတယ္၊ မိန္းမပီသတယ္စသျဖင့္ ဆိုေနၾကသလို လူပီသရမယ္လို႔ ဆိုတဲ့သူလဲ ရွိပါတယ္။ လူသားဆန္ရမယ္လို႔လဲ သံုးၾကတယ္။ ေျပာၾကတယ္။ ဒါက ဘာကို မီးေမာင္းထိုးျပေနျပန္သလဲဆိုေတာ့ လူမပီသသူေတြလဲ ရွိေနတယ္လို႔ ဆိုရာက်ပါတယ္။ လူသားမဆန္သူေတြလဲ ရွိေနတယ္လို႔ ဆိုရာက်ပါတယ္။ ဒါဆိုရင္ အေမေမြးကတည္းက လူျဖစ္ၿပီဆိုတဲ့စကားလံုးကလဲ ထာ၀ရမမွန္ေပဘူးေပါ့။ ဆိုေတာ့ လူ သတ္မွတ္ခ်က္၊ လူ႔စံႏႈန္းေတြ အမ်ားၾကီး ေပၚထြက္လာရတယ္။ အဲဒီကေနမွ လူ႔က်င့္၀တ္ေတြဆိုတာလဲ ေပၚလာရသေပါ့။
လူ႕က်င့္၀တ္စံႏႈန္းေတြက ဘာသာအလိုက္၊ လူမ်ိဳးအလိုက္ အမ်ိဳးမ်ိဳး ကြဲျပားေနေပမယ့္ (ေယဘုယ်အေနအားျဖင့္) မကြဲျပားတဲ့၊ တူညီတဲ့ စံႏႈန္းကေတာ့ ရွိေနပါတယ္။ အဲဒါကေတာ့ အေကာင္းနဲ႔အဆိုးပါပဲ။ ဒါေတာင္မွ အေကာင္းနဲ႔အဆိုးမွာ စံႏႈန္းေတြက အမ်ိဳးမ်ိဳးရွိေနေသးတာ။ ဥပမာအားျဖင့္ ဗုဒၶဘာသာမွာဆို လူ႕က်င့္၀တ္အတြက္ အေျခခံစံႏႈန္းအေနနဲ႔ ငါးပါးသီလကို ေျပာထားတယ္။ ဒါေပမယ့္ အခ်ိဳ႕ဘာသာေတြက “သူ႕အသက္”ဆိုတာကို လူ႕အသက္လို႔ အဓိပၸာယ္ဖြင့္ၿပီး တိရစၧာန္ေတြကို သတ္ခြင့္ျပဳထားတယ္။ စသျဖင့္ေပါ့။
ေယဘုယ်အျမင္အားျဖင့္ေတာ့ အတားအဆီးေတြ တျဖည္းျဖည္းၿပိဳက်လာေနတဲ့ ယေန႔ကမၻာမွာ ေကာင္းတာနဲ႔ဆိုးတာဟာ ဘာမွ ဖြင့္ဆိုစရာမလုိေအာင္ကို နားလည္ႏိုင္စရာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဟုတ္ၿပီ၊ ဒါဆိုရင္ အညြန္႔တလူလူတက္ေနတယ္ဆိုတာဟာ ေကာင္းမြန္ျခင္းတရားေတြ စကၠန္႔တိုင္း၊ မိနစ္တိုင္း၊ နာရီတိုင္း တိုးတက္ေနမွသာ လူပီသတယ္၊ လူသားဆန္တယ္လို႔ ဆိုရပါလိမ့္မယ္။ ဆိုးယုတ္တဲ့စိတ္ထားေတြ တလူလူတက္ေနတဲ့သူကိုေတာ့ လူမပီသသူ၊ လူသားမဆန္သူလို႔ ဆိုရေတာ့မွာေပါ့။ အဲဒီလို လူမ်ိဳးကို လူ႕ညြန္႔တံုးတယ္လို႔ ေျပာတတ္ၾကတယ္။
ဒီေတာ့ လူပီသဖို႔အတြက္ မိမိတို႔ဟာ ေန႔စဥ္နဲ႔အမွ် ျမင့္ျမတ္တဲ့ စိတ္ဓာတ္အေဆာက္အအံုၾကီးကို တည္ေဆာက္ဖို႔ လိုအပ္လွပါတယ္။ ဗုဒၶဘာသာအလိုအရဆိုလွ်င္ ျမင့္ျမတ္ေသာစိတ္ဓာတ္မ်ား တစ္ဆင့္ခ်င္း တည္ေဆာက္ျခင္းအားျဖင့္ ေနာက္ဆံုး သတၱ၀ါအားလံုးတို႔ရဲ႕ ကိုးကြယ္ရာ ဘုရားအထိ ျဖစ္ႏိုင္စြမ္းရွိပါတယ္။ လူတုိင္းလူတိုင္းကေတာ့ အနည္းနဲ႔အမ်ား စိတ္ေကာင္းရွိၿပီး တည္ၿငိမ္တဲ့ဘ၀တစ္ခုကို ရလိုၾကပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ဗီဇနဲ႔ပတ္၀န္းက်င္အရ စိတ္ဓာတ္အေဆာက္အအံုေတြ ၿပိဳလဲသြားတတ္ၾကျပန္ပါတယ္။
စိတ္ဓာတ္အေဆာက္အအံု တည္ေဆာက္ရာမွာ အခ်ိဳ႕က ဘ၀တစ္သက္စာလံုး ေကာင္းျမတ္ျခင္းတရားေတြကို ရင္၀ယ္ပိုက္သြားၾကတယ္။ အခ်ိဳ႕က နည္းနည္းေလး တည္ေဆာက္ၿပီး ဒုံရင္းဒံုရင္း မေကာင္းဘက္ကို ျပန္ေရာက္သြားတယ္။ အခ်ိဳ႕က အစကတည္းက ေကာင္းျမတ္ျခင္းဆိုလို႔ ဘာကိုမွ မလုပ္ခ်င္သူမ်ား ျဖစ္တယ္။
စိတၱလေတာင္မွာ ကႏၷီနည္းနဲ႔တရားအားထုတ္စဥ္က ကႏၷီဆရာေတာ္ၾကီးျပဳစုတဲ့ ေယာဂိပါရဂူက်မ္းကို ဖတ္ရတယ္။ အဲဒီမွာ ဘာေတြ႕သလဲဆိုေတာ့ ပုဂၢိဳလ္သံုးမ်ိဳးကို ရွင္းျပထားတာ ေတြ႕ရတယ္။ တရားထိုင္တဲ့အခါမွာ ကြဲျပားလာတတ္တဲ့သံုးမ်ိဳးပါ။
၁။ ေနာက္ဆုတ္ထိုင္
၂။ ေရွ႕တိုးထိုင္
၃။ ငုတ္တုတ္ထုိင္ ဆိုၿပီး ေယာဂီသံုးမ်ိဳး ရွိတတ္ပံုကို ေျပာျပထားတာပါ။ အခ်ိဳ႕ေယာဂီေတြဟာ မိမိက တရားအဆင့္ျမင့္တက္ၿပီး ၾကည္လင္ေသာ နိမိတ္အလင္းမ်ား ရေနေသာ္လည္း ေရွ႕ဆက္ အားထုတ္မႈမရွိဘဲ မၾကည္လင္ေသာ အဆင့္မျမင့္ေသာ အာရံုမ်ားကို ျပန္၍ ရႈမွတ္ေနတတ္ပါတယ္။ အထက္တန္းေရာက္ၿပီးမွ ေအာက္တန္းသို႔ ျပန္ဆင္းသြားေသာသူကို ဆိုလိုပါတယ္။
ေနာက္ ေယာဂီတစ္မ်ိဳးလဲ ရွိေသးတယ္။ သူကေတာ့ သူ ရထားတဲ့ တရားအဆင့္က နိမ့္နိမ့္ေလးပဲ ရွိေသးတယ္။ ဒါေပမယ့္ သူစိတ္ထဲမွာ အဆင့္အျမင့္ၾကီးေတြကို မွန္းၿပီး အားထုတ္ေနတတ္တယ္။ သူ႔ကိုေတာ့ ၀မရွိဘဲ ၀ိလုပ္သူလို႔ ဆိုရမွာေပါ့။
ေနာက္တစ္ေယာက္က ငုတ္တုတ္ထိုင္လို႔ ဆိုပါတယ္။ သူကေတာ့ အစကလဲ အဆင့္မျမင့္ဘူး၊ အထက္တန္းမက်ဘူး။ အဆင့္ျမင့္ေအာင္၊ အထက္တန္းက်ေအာင္လဲ အားထုတ္ၾကိဳးပမ္းလိုစိတ္ မရွိဘူး။ ဒါေၾကာင့္ သူ႕ကို ငုတ္တုတ္ထိုင္လို႔ ဆိုရတာေပါ့။ တရားအားထုတ္တဲ့အခါမွာ ဒီပုဂၢိဳလ္သံုးမ်ိဳးထဲမပါေအာင္ အားထုတ္ရမယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။
လူပီသေအာင္၊ လူ႔စံႏႈန္းမီေအာင္ အားထုတ္လိုတဲ့သူဟာလဲ ဒီပုဂၢိဳလ္သံုးမ်ိဳးလို မျဖစ္ဖို႔ လုိပါတယ္။ ေရွ႕မွာဆိုခဲ့သလို လူဆိုတာ ေကာင္းျမတ္ျခင္းတရားေတြနဲ႔ အညြန္႔တလူလူျဖစ္ေနရမွာပါ။ ေလာကမွာလဲ အခ်ိဳ႕ ရွိတတ္ပါတယ္။ အစကေတာ့ ဟုတ္မလိုလိုနဲ႔ ေကာင္းရာမြန္ရာေတြ လုပ္လို႔ေပါ့။ ေနာက္ေတာ့လဲ ဒုန္းရင္းဒုန္းရင္း မေကာင္းတာလုပ္တဲ့ အေနအထား ျပန္ျဖစ္သြားတာပဲ။ သူ႕ကိုေတာ့ ေနာက္ဆုတ္သူ အရႈံးေပးသမားလို႔ ဆုိရမယ္။ တခ်ိဳ႕က်ေတာ့ ေကာင္းတာလုပ္တာက မျဖစ္စေလာက္၊ ဒါေပမယ့္ သူ႕ကိုယ္သူ တကယ့္သူေတာ္ေကာင္းၾကီး ျဖစ္ေနသလိုမ်ိဳး ထင္ေနတတ္ၾကျပန္တယ္။ သူ႕အတြက္က်ေတာ့လဲ ဘ၀အထက္တန္းက်ဖို႔ မလြယ္ျပန္ပါဘူး။ အဆိုးဆံုးကေတာ့ ငုတ္တုတ္ထိုင္သူေပါ့။ သူကေတာ့ အစကတည္းက အဆင့္မျမင့္၊ အထက္တန္းမက်ဘူး။ အဆင့္ျမင္လာေအာင္ အထက္တန္းက်ေအာင္ တည္ေဆာက္ရေကာင္းမွန္းလဲ မသိဘူး။ အဆင့္မျမင့္တဲ့အတိုင္း၊ အထက္တန္းမက်တဲ့အတိုင္း သူ႕ဘ၀သူ ေက်နပ္ေနတယ္။
မိမိတို႔ရဲ႕ ေန႔စဥ္ပတ္၀န္းက်င္မွာ အထက္ပါ ပုဂၢိဳလ္သံုးမ်ိဳးလံုးကို ေတြ႕ႏိုင္ပါတယ္။ မိမိကိုယ္ကိုလဲ ေမးၾကည့္ၾကေပါ့။ ငါဟာ ဘယ္ပုဂၢိဳလ္အဆင့္ထဲမွာ ပါသလဲ။ တရားအားထုတ္မႈပိုင္းမွာေတာ့ အထက္ပါ သံုးမ်ိဳးလံုးမျဖစ္ေအာင္ ၾကိဳစားဖို႔ တိုက္တြန္းထားပါတယ္။ လူ႕ေလာက က်င္လည္ရာ ရပ္၀န္းမွာလဲ ကိုယ့္ကိုကိုယ္ ေနာက္ဆုတ္သူလဲ မျဖစ္ရေအာင္၊ မရွိတာကို အရွိထင္သူလဲ မျဖစ္ရေအာင္၊ ငုတ္တုတ္ထိုင္သူလဲ မျဖစ္ရေအာင္ ၾကိဳးစားသင့္ၾကပါတယ္။
