၀ိဆက္ေန႔

“၀ိဆက္”ဆိုတာ ဗုဒၶဘာသာပြဲေတာ္ေတြအနက္ အေရးအၾကီးဆံုးပြဲေတာ္တစ္ခုျဖစ္ပါတယ္။ ယင္းပြဲေတာ္ကို ေမလရဲ႕လျပည့္ေန႔မွာ က်င္းပေလ့ရွိပါတယ္။ ျမတ္ဗုဒၶေမြးေန႔မွာ က်င္းပျခင္းျဖစ္ပါ တယ္။ အခ်ိဳ႕ဗုဒၶဘာသာေတြအတြက္ကေတာ့ ျမတ္ဗုဒၶရဲ႕ ေမြးေန႔နဲ႔ ပရိနိဗၺာန္စံေတာ္မူေသာေန႔မွာ က်င္းပျခင္းျဖစ္ပါတယ္။ စာေပအရ ဗုဒၶဆိုတာ ႏိုးၾကားၿပီးေသာသူ သို႔မဟုတ္ ညာဏ္အလင္း ရရွိၿပီးသူလို႔ ဆိုလိုပါတယ္။ ဗုဒၶဆိုတဲ့ေ၀ါဟာရဟာ ထူးကဲသာလြန္ေသာညာဏ္ပညာနဲ႔ ကရုဏာ တရားရွိေသာပုဂၢိဳလ္ကို ရည္ညႊန္းပါတယ္။ ဗုဒၶဘာသာေတြအတြက္ ညာဏ္အလင္းဆိုတာ ပုဂၢိဳလ္ အသီးသီး တဏွာနဲ႔ဒုကၡတရားတို႔မွ လြန္ေျမာက္ရာ နိဗၺာန္ကို ရရွိတဲ့ ေကာင္းျမတ္ေသာ အေျခအေန တစ္ခုျဖစ္ပါတယ္။
ပြဲေတာ္ကို ေရာင္စံုမီးပံုးေတြနဲ႔ က်င္းပေလ့ရွိပါတယ္။ အိမ္ေတြကို သန္႔ရွင္းသပ္ရပ္စြာထားၿပီး တန္ဆာဆင္ၾကတယ္။ ဥပမာအားျဖင့္ ထိုင္းႏိုင္ငံမွာ ၀ိဆက္ေန႔ထူးေန႔ျမတ္မွာ စကၠဴမ်ား၊ သစ္သားမ်ား ျဖင့္ မီးအိမ္မ်ားကို ျပဳလုပ္ေလ့ရွိၾကသလို ေလွာင္အိမ္ထဲမွငွက္မ်ားကိုလဲ ၾကီးက်ယ္ေသာ အခမ္း အနားျဖင့္ လႊတ္ေပးေလ့ရွိပါတယ္။ ပြဲေတာ္ရက္အတြင္း ႏိုင္ငံအမ်ားအျပားတြင္ ဗုဒၶဘာသာ၀င္မ်ားဟာ နီးစပ္ရာ ေက်ာင္းမ်ားသို႔သြားကာ ရဟန္းေတာ္မ်ားအား အစားအေသာက္၊ ဖေယာင္းတိုင္၊ ပန္းမ်ားကို လွဴဒါန္းေလ့ရွိပါတယ္။ ရြတ္ဖတ္သရဇၥ်ယ္ျခင္းနဲ႔ ဆုေတာင္းျခင္းဟာ ၀ိဆက္ေန႔ထူးရဲ႕ အေရးၾကီးတဲ့ အစိတ္အပိုင္းတစ္ရပ္ ျဖစ္ပါတယ္။
ဘုရားရွင္အား ေရသပၸါယ္ျခင္း အခမ္းအနားကိုလဲ က်င္းပေလ့ရွိပါတယ္။ ျမတ္စြာဘုရားရဲ႕ ပခံုး ေတာ္အထက္မွ ေရသြန္းေလာင္းျခင္းမ်ားကိုလဲ ျပဳေလ့ရွိပါတယ္။ ထိုသို႔ျပဳလုပ္ျခင္းရဲ႕ ရည္ရြယ္ခ်က္က ေတာ့ မိမိတို႔ရဲ႕စိတ္သႏၱာန္မွာရွိတဲ့ ေလာဘ၊ ေဒါသ၊ ေမာဟမ်ားကို ျဖဴစင္ေစဖို႔ ျဖစ္ပါတယ္။ တရုတ္ ႏိုင္ငံတြင္ကား အဆိုပါ အစီအစီအစဥ္မ်ားအျပင္ မိမိတိုိ႔ရဲ႕ ရွိရင္းစြဲယဥ္ေက်းမႈမ်ားကိုလဲ ထည့္သြင္း က်င္းပေလ့ရွိပါတယ္။ ဥပမာအားျဖင့္ နဂါးအကမ်ား ပါ၀င္ေစျခင္းျဖစ္ပါတယ္။ လွဴဖြယ္၀တၳဳမ်ားကိုလဲ ျမတ္ဗုဒၶဆင္းတုေတာ္ကို လွဴဒါန္းဖို႔ ယူေဆာင္သြားေလ့ရွိပါတယ္။ ဒီလို က်င္းပတာဟာ ျမတ္ဗုဒၶရဲ႕ ဘ၀ျဖစ္ေတာ္စဥ္နဲ႔ တရားေတာ္မ်ားကို ေလးစားမႈ၊ ေက်းဇူးတင္မႈတို႔ကို ျပသရာေရာက္ပါတယ္။ ပြဲေတာ္ရက္အတြင္း သတၱ၀ါမ်ားကို မညွင္းဆဲေသာ ဗုဒၶဘာသာ၀င္မ်ားအေနျဖင့္ သက္သတ္လြတ္ စားေလ့ရွိၾကပါတယ္။

သီရိလကၤာႏိုင္ငံက ၀ိဆက္ဆိုတာ ဗုဒၶဘာသာ၀င္ေတြ ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္ထားတဲ့ ႏွစ္စဥ္ အားလပ္ရက္တစ္ခုျဖစ္ပါတယ္။ အိႏၵိယမဟာယာနဗုဒၶဘာသာဓေလ့ထံုးစံအရ အဆိုပါ ၀ိဆက္နဲ႔ အဓိပၸါယ္ထပ္တူျဖစ္တဲ့ ၀ိဆာခဆိုတဲ့အမည္အားျဖင့္ လူသိမ်ားတဲ့ အားလပ္ရက္ျဖစ္ပါတယ္။ ၀ိဆက္ ဆိုတဲ့ေ၀ါဟာရဟာ ၀ိဆာခဆိုတဲ့ ပါဠိကေနေျပာင္းလဲလာတဲ့ ဆင္ဟာလေ၀ါဟာရျဖစ္ပါတယ္။ “၀ိုင္း ဆာခ” ဆိုတာကေတာ့ ဟိႏၵဴျပကၡဒိန္မွာ ဒုတိယေျမာက္လရဲ႕အမည္ျဖစ္ပါတယ္။
အိႏၵိယ၊ ဘဂၤလားေဒရွ္နဲ႔ နီေပါႏိုင္ငံေတြမွာ ဤလျပည့္ေန႔ကို ၀ိဆာခ္ပူဇ(Visakah Puja)၊ ဗုဒၶ ပုရ္နိမာ(Buddha Purnima)၊ ဗုဒၶဇယႏၱိ(Buddha Jayanti)လို႔လဲ အသိမ်ားပါတယ္။ ထိုင္းႏုိင္ငံမွာက ေတာ့ ၀ိဆာခဘုခ်( Visakha Bucha)၊ ဗီယက္နမ္မွာ ဖက္ဒန္း(Phật Đản)၊ အင္ဒိုနီးရွားမွာ ၀ိုင္းဆက္ (Waisak)၊ သီရိလကၤာမွာ ၀ိဆက္(ေ၀့ဆက္)( Vesak (Wesak))၊ တရုတ္စကားေျပာတဲ့ မေလးရွားနဲ႔ တရုတ္မွာ ေဖာဒန္း(佛誕 (fó dàn))၊ တိဗက္မွာ စကဒ၀(Saga Dawa)လို႔ အသီးသီး ေခၚဆို အသံုးျပဳကာ ပြဲေတာ္မ်ားကို က်င္းပေလ့ရွိပါတယ္။ လာအိုႏိုင္ငံမွာလဲ ဒီပဲြေတာ္နဲ႔ ထပ္တူျဖစ္တဲ့ ပြဲေတာ္ တစ္ခုရွိပါတယ္။ အဆိုပါ ပြဲေတာ္ကေတာ့ ၀ိကဆက္ခ ေဘာကဆ(Vixakha Bouxa)လို႔ ေခၚပါတယ္။
ျမန္မာႏိုင္ငံမွာကေတာ့ ဒီအခ်ိန္က်င္းပတဲ့ ဒီပဲြေတာ္ကို ကဆုန္လျပည့္(Ka-sone-la-pyae)လို႔ အမည္တြင္ပါတယ္။ အဓိပၸါယ္ကေတာ့ ျမန္မာျပကၡဒိန္ရဲ႕ ဒုတိယေျမာက္လျဖစ္တဲ့ ကဆုန္လျပည့္လို႔ ဆိုလိုပါတယ္။ သီရိလကၤာ၊ မေလးရွား၊ ျမန္မာ၊ ထိုင္း၊ စကၤာပူ၊ ဗီယက္နမ္နဲ႔ အင္ဒိုနီးရွား၊ ေဟာင္ေကာင္၊ ထိုင္၀မ္တို႔မွာ ဒီ၀ိဆက္ပြဲေတာ္အခါသမယကို အမ်ားျပည္သူရုံးပိတ္ရက္အျဖစ္ သတ္မွတ္ထားၾကပါတယ္။
အမ်ိဳးမ်ိဳးေသာ ဓေလ့ထံုးစံမ်ားမွာ အသံုးျပဳတဲ့ မတူထူးျခားတဲ့ ျပကၡဒိန္ေတြရဲ႕ အလိုအရ ၀ိဆက္ပြဲေတာ္ရက္ကို အတိအက် သတ္မွတ္ဖို႔ေတာ့ ခက္ပါတယ္။ ဗုဒၶဘာသာျပကၡဒိန္ကို လက္ခံ အသံုးျပဳတဲ့ ေထရ၀ါဒတိုင္းျပည္မ်ားမွာ ထံုးစံအားျဖင့္ ငါးလေျမာက္ သို႔မဟုတ္ ေျခာက္လေျမာက္ရဲ႕ လျပည့္ေန႔၊ ဥပုသ္ေန႔မွာ ပြဲေတာ္ရက္ က်ေရာက္ပါတယ္။ တရုတ္ႏိုင္ငံမွာေတာ့ တရုတ္ျပကၡဒိန္မွာ ပထမဆံုးလျပည့္က်တဲ့ ေလးလေျမာက္ျဖစ္ပါတယ္။ အေနာက္တိုင္းျပကၡဒိန္အရကေတာ့ ပြဲေတာ္ရက္ ဟာ တစ္သမတ္တည္း မရွိႏိုင္ပါဘူး။ ဒါေပမယ့္ မ်ားေသာအားျဖင့္ ဧၿပီလနဲ႔ ေမလမွာေတာ့ က်ေရာက္ ေလ့ရွိပါတယ္။
တခါတရံ ဗုဒၶေန႔လို႔လဲ သံုးၾကပါေသးတယ္။ အမွန္ေျပာရရင္ ဒီပြဲေတာ္ရက္ဟာ ဗုဒၶျမတ္စြာရဲ႕ ေမြးေန႔၊ သဗၺညဳတညာဏ္အလင္းရရွိတဲ့ေန႔၊ ပရိနိဗၺာန္စံ၀င္ေတာ္မူေသာေန႔မ်ားနဲ႔လဲ တိုက္ဆိုင္ေနပါ တယ္။
၁၉၅၀ခုႏွစ္မွာ ကမၻာလံုးဆိုင္ရာဗုဒၶဘာသာ၀င္မ်ားညီလာခံၾကီးကို သီရိလကၤာႏိုင္ငံမွာ က်င္းပ ခဲ့ပါတယ္။ အဆိုပါ ညီလာခံမွာ ျမတ္စြာဘုရားရဲ႕ ေမြးေန႔ကို ၀ိဆက္ေန႔အျဖစ္ ပြဲေတာ္က်င္းပၾကဖို႔ ဆံုးျဖတ္ခဲ့ၾကပါတယ္။ ၀ိဆက္အခါေတာ္ေန႔ေရာက္တိုင္း တစ္ကမၻာလုံးမွာရွိတဲ့ဗုဒၶဘာသာ၀င္မ်ားဟာ ဗုဒၶဘာသာဓေလ့ထုံးစံမ်ားရဲ႕ ထူးျခားတဲ့ အျဖစ္အပ်က္မ်ားကို အမွတ္တရ ဂုဏ္ျပဳေလ့ရွိၾကပါတယ္။ ေဂါတမျမတ္စြာဘုရားရဲ႕ ဖြားေတာ္မူရာေန႔၊ သဗၺညဳတညာဏ္အလင္းရရွိတဲ့ေန႔၊ ပရိနိဗၺာန္စံ၀င္ေတာ္ မူရာေန႔မ်ားကို ေအာက္ေမ့အမွတ္ရ ဂုဏ္ျပဳေလ့ရွိၾကပါတယ္။
ပြဲေတာ္ရက္မွာဆိုရင္ သတၱ၀ါမ်ားကို သတ္ျဖတ္ေလ့မရွိၾကပါဘူး။ သက္သတ္လြတ္သာ စားေလ့ရွိပါတယ္။ တိုင္းျပည္မ်ား အထူးသျဖင့္ သီရိလကၤာႏိုင္ငံမွာဆိုရင္ ၀ိဆက္ေန႔ကို အပိုႏွစ္ရက္ပါ ထည့္ေပးထားပါတယ္။ ရံေပးထားပါတယ္။ သီရိလကၤာအစိုးရဟာ ထိုေန႔မွာ အရက္ေရာင္းခြင့္၊ ေသာက္စားခြင့္ကို အထူးပိတ္ပင္ထားပါတယ္။ ေထာင္ေပါင္းမ်ားစြာေသာ သတၱ၀ါမ်ားကိုလဲ ေဘးမဲ့လႊတ္ေလ့ရွိၾကပါတယ္။ အမ်ားစုက ပြဲေတာ္ရက္မွာ ပိတ္ျဖဴစင္ၾကယ္ကိုပဲ ၀တ္ဆင္ေလ့ ရွိၾကပါတယ္။ တစ္ေန႔လံုး ဘုန္းေတာ္ၾကီးေက်ာင္းမ်ားမွာ ရွစ္ပါးသီလေဆာက္တည္ၿပီး တရားနာယူကာ ေနေလ့ရွိၾကပါတယ္။ သီရိလကၤာမွာဆိုရင္ သာမေဏ၀တ္တဲ့အေလ့အထလဲ ရွိပါတယ္။
တိုင္းျပည္အမ်ားအျပားမွာ အထူးသျဖင့္ သီရိလကၤာႏိုင္ငံမွာ သာသနာ့အလံေတာ္ လႊင့္တင္ ျခင္း၊ ဗုဒၶ၊ ဓမၼ၊ သံဃဆိုတဲ့ ရတနာသံုးပါးကို ပူေဇာ္ထားေသာ ဓမၼေတးသီခ်င္းမ်ား သီဆိုျခင္းမ်ားကို ျပဳေလ့ရွိပါတယ္။ သူတို႔ဟာ ပကာသနမ်ား ျခယ္သ,မထားေသာ ပန္းမ်ားနဲ႔လဲ ပူေဇာ္ေလ့ရွိၾကတယ္။ ဖေယာင္းတိုင္မ်ား၊ ဆီမီးမ်ား၊ အေမႊးတိုင္မ်ားနဲ႔လဲ ပူေဇာ္ေလ့ရွိၾကပါတယ္။ အထူးသျဖင့္ အေမႊးတိုင္ ပူေဇာ္ျခင္းရဲ႕ ထူးျခားတဲ့ ရည္ရြယ္ခ်က္က ေလာကရဲ႕ မၿမဲျခင္းတရားကို ထင္ဟပ္ေစဖို႔ ျဖစ္ပါတယ္။
ဗုဒၶဘာသာဟာ အိႏၵိယမွ ယဥ္ေက်းမႈအမ်ိဳးမ်ိဳးရွိတဲ့ တိုင္းျပည္အမ်ိဳးမ်ိဳးသို႔ ေရာက္ရွိျပန္႔နွံ႔ခဲ့တဲ့ အတြက္ ၀ိဆက္ပြဲေတာ္က်င္းပပံုဟာလဲ ကမၻာလံုးဆိုင္ရာယဥ္ေက်းမႈမ်ားအလိုက္ ပံုစံအမ်ိဳးမ်ိဳးကြဲျပား သြားခဲ့ပါတယ္။ တူညီတာကေတာ့ ျမတ္ဗုဒၶအား ေအာက္ေမ့အမွတ္တရ ဂုဏ္ျပဳပူေဇာ္ျခင္းပဲ ျဖစ္ ပါတယ္။
လြင္ျပင္ရို္င္း
၁၈၊ ၀၅၊ ၂၀၀၈